Waarom zou je in landschapsfotografie met een grijsverloopfilter aan de slag gaan?
Landschappen zijn van oudsher zeer geliefde onderwerpen voor kunstenaars. Van de grootmeesters in de Gouden eeuw tot de camera eigenaren in onze tijd. Allen laten zich graag inspireren en verleiden tot het vastleggen van de natuur om ons heen.
Nederland biedt prachtige uitgestrekte gebieden als we er naar op zoek gaan.
Fotografen kunnen met hun standpunten en compositie bepalen welke indruk ze de kijker geven.
De grote variatie aan wolkenluchten bieden een landschap op zich. Lees hiervoor ook het artikel Hollandse luchten
Hoewel we met regenachtige dagen kunnen mopperen op een nat pak biedt het ook eindeloze mogelijkheden voor het vastleggen van boeiende schouwspellen.
Het vastleggen van een zonsopkomst of -ondergang is een geliefde bezigheid. Maar ook een eindeloze horizon op het platte land of aan de kust levert zeer fraaie resultaten.
Wat voegt voor een fotograaf dan überhaupt een filter toe?
Contrast overbruggen bij het maken van je foto
De grote uitdaging voor een fotograaf ligt in het overbruggen van de grote contrasten.
Het contrast tussen licht en donker kan een boeiend schouwspel leveren. Maar wat nu als ik in beide partijen detail wil?
Onze camera’s worden steeds verder verfijnd en met de juiste software valt er genoeg uit een beeld te krijgen. Helaas betekent dit dus de nodige tijd investering in het verkrijgen van kennis van die software. Om nog maar te zwijgen van de uren die we zwoegend achter de computer doorbrengen om het beeld goed te krijgen.
Is dit een probleem van nu?
Eigenlijk niet. Ook in het film tijdperk was het voor een fotograaf de uitdaging om zo veel mogelijk informatie uit een negatief te krijgen. Destijds gebeurde dat in de donkere kamer, waar ook heel wat uren werden besteed.
De oplossing: een filter voor de lens
Wat nu als je liever met je camera op pad bent dan achter je computer of in de donkere kamer je beeld te bewerken?
Maak dan gebruik van een filter!
Vele fotografen zijn in het bezit van de zogenaamde UV-filter. Hoewel deze voor vele dingen nuttig kan zijn, heeft het filter geen invloed op het contrast.
Vaak wordt verwezen naar zogenaamde polarisatiefilters of ND filters (ND = Neutral Density).
Vreemd genoeg schijnt het grijsverloop filter in onmin te zijn geraakt. Jammer want juist dit filter biedt in mijn mening de beste oplossing.
Polarisatiefilter
Leuk al die filters, maar wat doen ze nu eigenlijk? Laat ik beginnen bij het polarisatiefilter.
De werking van dit filter zorgt voor een breking van invallende licht.
Hierdoor wordt reflecterend licht afgebogen en ‘verwijderd’. Gevolg is dat een spiegeling in een ruit of water wordt verwijderd. In het beeld zal nu de achterliggende informatie in plaats van de spiegeling worden getoond.
Het filter wordt vaak aangeraden om blauwere luchten te krijgen. Logisch want de – voor het oog – onzichtbare waterdruppels die zorgen voor reflectie worden hiermee onderdrukt. Gevolg is dat het blauw van de lucht beter kan worden vastgelegd.
ND filter
ND staat voor Neutral Density. Een dichtheid van neutrale kleurwaarde.
Vergelijk dit filter eenvoudig met een zonnebril. Op zeer lichte dagen stelt het de kijker in staat om de informatie in de wereld op een betere manier waar te nemen.
Bij een camera wordt dit filter meestal gebruikt om met langere sluitertijden te kunnen werken. Hierdoor wordt het mogelijk om stromend water als een sliert witte mist vast te leggen. Ook kan het gebruikt worden om bewegingen bij daglicht als dynamiek vast te leggen – ook weer door gebruik te kunnen maken van de langere sluitertijd.
Waarom deze filters niet de oplossing zijn
Eenvoudig: omdat ze het gehele beeld beïnvloeden.
Er is dus geen sprake van overbruggen van het contrast.
Hoewel de lucht donkerder wordt weergegeven en het blauw sprekender wordt is een polarisatiefilter vaak donker. Het overbelichten van de lucht wordt iets tegengehouden, maar het donkere deel blijft donker. Waardoor het contrast vaak toch te groot blijft.
Voor een ND filter geldt dat deze over het hele filter dezelfde - donkere - dekking heeft. Ook hier wordt dus het verschil tussen licht en donker niet opgelost.
Landschapsfotografie met een grijsverloopfilter
In de afbeeldingen met histogrammen zie je van links naar rechts het histogram van de foto zonder grijsverloopfilter en mét grijsverloopfilter.
Behalve de duidelijke afwisseling bij de middentonen zie je ook dat de instellingen bij beide opnames niet zijn aangepast.
Het licht is gemeten voordat het filter geplaatst is!
Hét filter om contrast te overbruggen: grijsverloop filter - graduated grey
Waarom dit filter dan wel de oplossing voor het overbruggen van hoge contrasten is?
Simpel, het grijsverloop filter gaat van grijs naar doorzichtig.
Plaats je dit filter voor je lens dan wordt het bovenste deel van het beeld donkerder. Het onderste deel is doorzichtig en wordt dus weergegeven zoals het geval is zonder filter.
Hier vindt dus daadwerkelijk overbrugging plaats van de contrasten.
De heldere/lichte delen worden donkerder, terwijl de donkere delen blijven zoals ze zijn zonder filter.
Door het naar elkaar toebrengen van het contrast (licht en donker) is het dus voor het opnamemateriaal mogelijk om in beide delen details te tonen.
Het resultaat: een landschap met details én een lucht waarbij de wolken goed zichtbaar worden getoond.
Er zijn altijd fans die graag in de computer het verschil in contrast oplossen. Waarom een filter naar mijn mening beter is lees je in het artikel Landschapsfotografie - verloopfilter of digitaal bewerken?
Handig om te weten:
Grijsverloop filters zijn er in diverse uitvoeringen van sterkte. Je kunt dus van lichtgrijs tot donkergrijs variëren afhankelijk van de sterkte van het contrast.
Gebruik je filters met houders, dan kun je het filter ook draaien. Je hoeft je dus niet alleen te beperken tot gebruik voor vlakke landschappen.
Heeft je beeld een hoog contrast tussen links en rechts of bevindt het licht zich aan de onderkant van je beeld, dan kun je het filter draaien om het contrast te overbruggen zoals jij wilt. Bijvoorbeeld bij een straat die aan de ene kant in het zonlicht ligt te baden en de andere zijde compleet in de schaduw verdwijnt.
Zelf heb ik het Cokin systeem en spreek dus vanuit die ervaring en kan je niet vertellen hoe het voor andere systemen werkt. In het geval van Cokin kun je in elk geval het filter in de houder verschuiven, zodat je optimaal gebruik kunt maken van de doorzichtige en 'zonnebril' kant.
